مفهوم شناسی و تبیین کارکردهای روان‌شناختی اخلاص بر اساس منابع اسلامی

پژوهش حاضر با هدف مفهوم شناسی اخلاص و تبیین کارکردهای روان‌شناختی آن بر اساس منابع اسلامی صورت گرفته است. روش به‌کاررفته در اين پژوهش، كيفي از نوع تحليل محتواي متون ديني بود. برای روایی محتوا از نظر کارشناسان استفاده شد. در بخش مفهوم شناسی ابتدا آموزه‌های مربوط به اخلاص از منابع اسلامی استخراج و با تحلیل محتوای هر یک از این آموزه‌ها (آیات و روایات)، مؤلفه‌های مفهومی اخلاص به دست آمد. سپس این مؤلفه‌ها در سه محور شناختی، عاطفی و رفتاری مقوله‌بندی شد. در مرحله بعد به‌منظور بررسي روايي محتوا اطلاعات گردآوری‌شده در مراحل قبل، در قالب یک فرم نظرسنجی در اختيار ده نفر از کارشناسان حوزه علوم دینی و روانشناسی قرار گرفت و از آن‌ها خواسته شد تا نظر خود را در مورد مؤلفه‌هاي مفهومي اخلاص و ارتباط هر یک از آن‌ها با محورهای سه‌گانه (شناختی، عاطفی، رفتاری) در يك مقياس چهاردرجه‌ای از ارتباط کامل تا بی‌ارتباط مشخص كنند. همچنین برای دستیابی به کارکردهای روان‌شناختی اخلاص ابتدا گزاره‌های مرتبط با این موضوع از منابع اسلامی استخراج و سپس محتوای هر کدام با توجه به جنبه‌های کارکردی اخلاص مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. یافته‌های پژوهش در مورد مفهوم شناسی اخلاص، سرانجام پنج مؤلفه اصلی ایمان متعالی، باور به عبودیت خدا، ناامیدی از مردم، امید به خدا، کار برای جلب رضایت خدا را به دست داد. هم‌چنین، نتايج مربوط به تحليل و بررسي كاركردهاي روان‌شناختی اخلاص نشان داد که انگیزش درونی، انگیزش مثبت، انگیزش معنوی، دوستی، محبوبیت اجتماعی، امنیت روانی، امیدواری، حرمت خود، سخت رویی، دوری از اهمال‌کاری، رضامندی، خودمهارگری، و یقین زایی از مهم‌ترین کارکردهای روان‌شناختی اخلاص هستند. سپس این کارکردها در سه حوزه انگیزشی، اجتماعی و بهداشت روزانی طبقه‌بندی گرديد. نتایج نهایی پژوهش، نشان داد که با استفاده از منابع اسلامی، می توان مؤلفه‌های اساسی مفهوم اخلاص را شناسایی و کارکردهای روان‌شناختی اخلاص را تبیین کرد.

دانلود فایل