تدوین مدل مفهومی «قنوط» بر اساس منابع اسلامی

مفهوم پردازی مفاهیم دینی زمینه ساز تبیین سازه های روان‌شناسی اسلامی و کاربست آنها در سطوح مختلف فردی، خانوادگی و اجتماعی است. هدف پژوهش حاضر مفهوم‌پردازی و شناسایی مؤلفه های قنوط بر اساس منابع اسلامی، ارائه مدل مفهومی قنوط در منابع اسلامی و بررسی میزان روایی محتوایی مدل مفهومی قنوط بر اساس نظر خبرگان بود. روش انجام تحقیق، به لحاظ رویکرد کیفی-کمّی و مشتمل بر دو روش تحلیل محتوای متن و توصیفی از نوع پیمایشی بود. ابتدا به منظور استخراج عوامل قنوط و صورت¬بندی آن در متون اسلامی از روش تحلیل کیفی محتوای متون اسلامی استفاده گردید، در مرحله ی بعد برای بررسی روایی محتوایی مؤلفه های بدست آمده و بررسی درستی مدل طراحی شده از روش توصیفی از نوع پیمایشی استفاده شد. در این مرحله از روش دلفی جهت بررسی اتفاق نظر کارشناسان درباره ی یک موضوع و رتبه بندی نظرات استفاده شد. یافته ها نشان داد که مدل مفهومی قنوط بر اساس منابع اسلامی، از 7 مولفه تشکیل شده است که عبارتنداز : باور به عدم گشایش مشکل، عدم باور به نقش آفرینی خدای متعال در حل مشکل، خود گویی های منفی، بی انگیزگی، درماندگی، بازداری رفتاری و انجام اعمال بی هدف. بر همین اساس فرآیند شکل گیری قنوط به شرح ذیل است: زمانی که شخص با مشکلی(خودساخته یا خداخواسته) مواجه می شود در ابتدا تلاش برای حل مشکل میکند ولی خواسته اش تحقق نمی یابد، در این بین خودگویی های منفی اعم از وسوسه های شیطان، تفسیرهای غیر واقع بینانه ، عدم باور به نقش آفرینی خدای متعال در حل مشکل و باور به عدم گشایش مشکل منجر به شکل گیری حالت ناتوانی در حل مشکل و بی انگیزگی در انجام کارها می شود (شکل گیری یاس) و در صورت تداوم یاس و عدم تحقق خواسته یا حل شدن مشکل، شدت خود گویی ها بیشتر شده و باورهای ناکارآمد عمیق تر می شوند، که باعث شدت یافتن بی انگیزگی در انجام کارها و درماندگی و انجام اعمال بی هدف(بی جهت) و حتی انجام اعمال معارض با هدف متعالی می شود. تعداد 11 نفر کارشناس در اعتباریابی روایی محتوا شرکت داشتند، برای چهار مولفه (باور به عدم گشایش مشکل، عدم باور به نقش آفرینی خدای متعال در حل مشکل، بی انگیزگی، درماندگی) ضریب نسبت روایی محتوا CVR=0.818 و برای دو مولفه(خود گویی های منفی، انجام اعمال بی هدف) CVR=0.636 و برای یک مولفه(بازداری رفتاری) CVR=1 ، به دست آمد که بیانگر تایید نسبت روایی محتوا می باشد. همچنین بر اساس محاسبه صورت گرفته برای همه مولفه ها، میزان CVI بالاتر از 0.79به دست آمد که بیانگر تایید شاخص روایی محتوا می باشد.

دانلود فایل