سنخ شناسی انگیزش دینی بر پایه منابع اسلامی

سنخ‌شناسی، شیوه‌ای برای شناخت دقیق‌تر پدیده‌های اجتماعی است. سنخ‌بندی انگیزش دینی می‌تواند به شناسایی مشابهت‌ها، الگومندسازی آن و مشخص نمودن رابطه بین الگوها در میان گستره‌ای از تنوع‌ها بر اساس معیاری یکسان و پذیرفته شده بینجامد. مساله اصلی تحقیق این است که در منابع اصیل اسلامی چون قرآن و احادیث معصومان (ع) چه سنخ‌هایی از دینداران وجود دارند، با چه انگیزه‌هایی به دین روی می‌آورند، و هر سنخ دارای چه نشانه‌هایی هستند؟ سنخ‌بندی دینداران در حوزه انگیزش، اغلب حول محور نظریۀ جهت‌گیری درونی و بیرونی آلپورت مطرح می‌شود. این روان‌شناس با معرفی دو نوع انگیزش دینی درون‌زا و برون‌زا، منشاء پذیرش دین در افراد با انگیزش دینی درون‌زا را نیاز اساسی آنها به اعتقادات مذهبی و پیروی از الگوی رفتاری و اعتقادی دینی برای تکامل در زندگی فردی و اجتماعی می‌داند؛ در صورتی که افراد با انگیزش برون‌زا دین را وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف خود تلقی می‌کند. با توجه به نوع و ماهیت پژوهش(متن محور و مبتنی بر گزاره‌های دینی) روش به کار رفته در آن، از نوع روشهای تحلیلِ محتواست که برای فهم متون مقدس استفاده می‌شود. در این تحقیق ابتدا گزاره‌های دینی مرتبط با موضوع را در روایات و آیات قرآن استخراج و سپس با مراجعه به تفاسیر و کتاب‌ها و مقالاتی که به شرح و تبیین این آیات و روایات پرداخته‌اند، به جمع‌بندی نظریات اندیشمندان برای به دست آوردن یک تقسیم بندی جدید پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد سنخ‌های انگیزش دینی شامل دینداری دنیاگرا، دینداری ترس‌محور، دینداری پاداش‌محور، دینداری شکرمحور، دینداری حیا‌محور و دینداری محبت‌محور است. همچنین یافته‌‌ها بیانگر آن است که شناخت زیرساختِ سنخ‌ها را تشکیل می‌دهد؛ یعنی ماهیت و میزان شناخت افراد نسبت به خداوند است که آنها را در سنخ‌های متفاوت از جهت اهمیت، ارزش و ثبات قرار می‌دهد.

دانلود فایل