مدل مفهومی ذهن آگاهی براساس منابع اسلامی

پژوهش حاضر با هدف تدوین مدل مفهومی ذهن آگاهی براساس منابع اسلامی انجام شد. روش این پژوهش کیفی وکمی بود. برای تحقیق کیفی، از روش تحلیل محتوا، در چارچوب روش مدل یابی مفاهیم و سازه های روانشناختی از متون اسلامی، به منظور استخراج مولفه ها و عوامل ذهن آگاهی و تدوین مفهومی آن و برای تحقیق کمی از روش پیمایشی از نوع دلفی، به منظور ارزیابی روایی مفاهیم، مولفه ها و عوامل به دست آمده برای ذهن آگاهی از منابع اسلامی استفاده شد. از این رو ابتدا تعاریف ذهن آگاهی در روانشناسی بررسی و براساس آن تعداد 41 مفهوم مرتبط با ذهن آگاهی، منابع اسلامی استخراج شد. نتایج حاصل از بررسی روایی محتوایی در این مرحله به حذف 23 و باقی ماندن 18 مفهوم دیگر منجر شد. سپس، براساس داده های (آیات و روایات) به دست آمده مبتنی بر این مفاهیم، تعداد 4 مولفه عامل شامل:1) تفکر، 2) یادآوری، 3) شناخت عمیق، 4) ارزیابی؛ 7 مولفه فرآیندی، شامل: 1) خوشناسی، 2) خودمهارگری، 3) حقیقت جویی، 4) اقدام و عمل، 5) انتخاب گری درست، 6) برنامه ریزی، 7) مراقبه؛ 2 مولفه زمینه ساز، شامل: 1) دانش افزایی، 2) سکوت هدفمند، و 3 مولفه تسهیل گر، شامل: 1) تحمل سختی ها، 2) تنظیم گری رغبتها، 3) رضایت، برای ذهن آگاهی در منابع اسلامی شناسایی گردید. این مولفه ها توسط 8 کارشناس عرصه دین و روانشناسی مورد ارزیابی قرار گرفته و با استفاده از شاخص روایی محتوایی (CVI) تحلیل شد. هر 16 مولفه توسط کارشناسان تایید شدند.

دانلود فایل