دانشجو: علیرضا اسدنژاد
استاد راهنما: حجت الاسلام دکتر محمدرضا جهانگیرزاده
استاد مشاور: حجت الاسلام دکتر محمدرضا بنیانی
استاد داور: حجت الاسلام دکتر محمدرضا احمدی
سال: 1397
رشته: مشاوره و راهنمایی
نگاه نظریه پرداز حوزه علوم انسانی درباره ماهیت انسان، می تواند بر چگونگی یافته های علمی وی تاثیرگذار باشد. مجادله فطری نگری – تجربی نگری، یکی از مباحثات تاریخی و پردامنه در خصوص ماهیت انسان بوده است. پژوهش حاضر با هدف تبیین کاربرد نظریه فطرت (بر اساس منابع اسلامی) در مشاوره و روان درمانی ارائه شده است. این پژوهش، بنیادی بوده و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و استفاده از بانک های اطلاعاتی، مبتنی بر تحلیل و توصیف داده ها انجام شده و با برقراری ارتباط منطقی میان داده ها، به سوالات پژوهش، پاسخ داده شده است. بر این اساس، معنادار بودن ارتباط "سازمان شناختی" با فطرت در جریان مشاوره، به عنوان فرضیه اول، به اثبات رسیده است؛ زیرا نتیجه ی پژوهش حاکی از آن است که بلوغ عقلی و پرورش سازمان شناختی، پیش نیاز درک و دریافت هدایت¬های فطری است. پژوهش حاضر در ادامه به تبیین نتایج خود، مبنی بر امکان ارائه "محتوا" و "فرایند" تغییر در جریان مشاوره مبتنی بر فطرت پرداخته است که بر مبنای آن، واژه های "سلامت" و "بیماری"، مفهومی واحد و ثابت یافته اند؛ بر این اساس "محتوای تغییر"، مجموعه ای از تعارضات و نیز مجموعه ای از عوامل انحراف از فطرت معرفی شده است. تعارض تجارب و رفتار با فطریات، تعارض کشاننده ها و افکار مزاحم با فطریات، تعارض و تزاحم امور فطری با یکدیگر، تعارض در مصادیق یک امر فطری و خطای در تطبیق رافعِ نیازِ یک امر فطری، تعارضات 5 گانه آسیب زا را تشکیل داده است. همچنین علل و عوامل انحراف از فطرت شامل: الف) عوامل نفسانی همچون: پندارگرایی، خودبینی، غفلت، افکار مزاحم، رفتار خلاف تعالیم وحی، جریان شهوت و ب) عوامل محیطی همچون: دنیاگرایی، عقل تجربی و متعارف و خطای تطبیق در رافع نیاز، مورد بررسی قرار گرفته است. "فرایندهای تغییر" در رویکرد فطرت محور، مبتنی بر "تقویت سازمان شناختی"، با محوریت بازگرداندن مراجع به فطرت اصیل خود و شکوفایی فطریات وی تبیین شده است. برای دست یابی به این امر، بعد از توجه به سلامت و عدم سلامت طبع مراجع، شناسایی مشکلات بُعد غریزی مراجع، شناسایی عوامل انحراف از فطرت و موانع شکوفایی فطرت، ریشه یابی مشکل با توجه به جدول کارکرد فطریات و ریشه یابی مشکل با توجه به تعارضات 5 گانه آسیب زا، به مداخلات سه-گانه درمانگر شامل: "مداخلات طبعی"، "مداخلات غریزی" و "مداخلات فطری" شامل: رفع موانع شکوفایی فطرت با غفلت زدایی و آگاه سازی، ایجاد مقتضی به وسیله جهت دهی شناخت مراجع، تبیین و نشان دادن رافع حقیقی نیازش و ارائه راهکار عملی در وصول به آن مبتنی بر تعالیم وحی پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که مشاوره بر مبنای رویکرد فطرت محور، یک رویکرد درمانی است که فرازمانی، فرامکانی، فرافرهنگی و فراموقعیتی است. این رویکرد دارای دو ویژگی مهم است: توجه به لایه های وجودی انسان یعنی طبع، غریزه و فطرت و توجه به رافع حقیقی نیاز علاوه بر صِرف رفع نیاز. در مشاوره فطرت¬محور، تمامی روش ها و مدل های درمانی بر اساس "کمال طلبی" فطری مراجع طراحی می¬شود و باقی فطریات و تمایلات غریزی تابع این گرایش خواهند بود.
